Vechten voor zwangere vrouwen met hepatitis E

Het is volle maan in Am Timan, de hoofdstad van de regio Salamat. Het zangerige nachtgebed is overal hoorbaar, net zoals het gebrom van kleine stroomgenerators en de stemmen van spelende kinderen. De rode zandweg waar overdag pick-uptrucks, kamelen, paarden, muilezels en fietsen non-stop overheen trekken is nu het terrein van vlees bradende mannen.

Aan het eind van de weg doemt het regionale ziekenhuis in de duisternis op. De ingang wordt verlicht door de lampen op de kraam-, de neonatale en de kinderafdeling. In de tuin liggen mensen te slapen. Familie die uit alle hoeken van de regio is gekomen om dichtbij hun dierbaren te zijn die in het ziekenhuis verblijven. Op de neonatale afdeling houdt Joel, een Tsjadische verpleegkundige die al sinds 2012 voor Artsen zonder Grenzen werkt, met een lamp een vroeggeboren tweeling warm. Hij moet het kleine duo op een constante temperatuur van 37 graden houden. Hun moeder bloedde hevig en kreeg een bloedtransfusie. Het was één van de vijf bevallingen van die dag.

Gynaeocologe Veronika Siebenkotten-Branca (58) voegde zich in november bij het team. ‘Toen ik aankwam, waren mijn collega’s druk met het voorbereiden van een grote distributie van hygiënekits met jerrycans en zeep om te voorkomen dat de hepatitis E zich verder zou verspreiden. In september kwamen er 2 zwangere vrouwen binnen met erg gele ogen en gelige huid. Zij overleden kort na elkaar. Geelzucht wijst op leverproblemen en hepatitis is een infectieziekte van de lever. Uit bloedtesten bleek dat het om hepatitis E ging. Je kunt een milde vorm ervan hebben: je ogen worden geel, je voelt je moe, hebt hoofdpijn, geen eetlust en moet overgeven. Het kan overgaan, maar het gebeurt ook dat mensen heel erg ziek worden en uiteindelijk sterven.’

‘Zwangere vrouwen lopen het meest gevaar. Dat heeft ermee te maken dat de lever met hormonale veranderingen moet omgaan en dat het lichaam van de vrouw al extra belast wordt door de zwangerschap. Als er dan nog hepatitis bij komt, kan dit te veel zijn voor de lever. Eén op de vier vrouwen met hepatitis E gaat dood. Ook voor het ongeboren kind is de ziekte gevaarlijk. Het kan leiden tot een miskraam, een premature bevalling of dat het kind in de baarmoeder sterft.’

‘Mijn eerste patiënt was Miriam. Zij komt uit een nomadengroep.’ Nomaden trekken met de seizoenen mee. Tijdens hun trek is het niet gemakkelijk om water te vinden. Vrouwen en meisjes lopen kilometers achter elkaar om water uit beekjes en poeltjes te halen. Zij lopen daarbij over de zo goed als droge rivierbedding Bahr Azoum, de enige waterbron voor praktisch de hele regio. Door een combinatie van overstroomde vlakte in het regenseizoen en een dorre woestenij in het droge seizoen, is het gevaar dat ziekten zich verspreiden groot.

‘We hebben een team dat de dorpen ingaat. Zij zoeken naar mensen met acute geelzucht en dringen iedereen erop aan die de symptomen heeft zich te laten testen. Zwangere vrouwen, zoals Miriam, brengen we sowieso altijd naar ons ziekenhuis. Zij was gelukkig niet erg ziek. We hebben haar een weekje voor observatie gehouden en gelukkig bleef ze stabiel.’

Er zijn geen specifieke medicijnen of vaccin voor hepatitis E. ‘We kunnen hen antibiotica geven, medicijnen tegen het overgeven, we kunnen de koorts behandelen, maar er is niets - niet hier of in Europa - dat je kunt doen om de hepatitis te bestrijden. Als een vrouw in Europa van een nog net levensvatbaar kind bevalt, leggen we die in de couveuse. Als de moeder een levertransplantatie nodig heeft, is er gerede kans dat ze die krijgt. Maar hier is dat anders. Wat wij kunnen doen is monitoren en hopen dat de vrouw met bedrust en medicijnen de hepatitis de baas wordt.’

‘Lichamelijk gezien zijn onze patiënten erg moe en zwak: diarree, koorts, pijn in de bovenbuik, geen eetlust, overgeven. En ze zijn natuurlijk erg bang dat hun kind dood zal gaan. Ze letten constant erop of ze hun baby voelen bewegen. Zoals Hapsita, een 30-jarige vluchteling uit de naburige Centraal-Afrikaanse Republiek. Zij dacht dat haar baby dood was. Ik kwam met het echoapparaat naar haar toe. Op het scherm verscheen het hartje! Zij was intens gelukkig dat haar baby nog leefde. Langzaamaan ging het beter met haar: ze at, haar bloedsuikerspiegel was stabiel en haar baby groeide. Ze was erg dankbaar.’

‘Elke dag ga ik de afdeling op. Om met ze te praten, ze gerust te stellen, maar ook om hen en hun familie over de ziekte te vertellen. In de hoop dat als ze beter zijn, ze als ambassadeur voor medische zorg kunnen optreden. Door anderen te vertellen dat ze goed werden behandeld, dat je als patiënt serieus wordt genomen, dat er moeite voor je wordt gedaan en dat je genezen naar huis gaat! Hapsita heeft al contact gehad met ons voorlichtingsteam. Op de lange termijn zal dat impact hebben.

Hepatitis E komt veel voor in landen waar weinig voorzieningen zijn en er een gebrek aan hygiënische omgang is met uitwerpselen. De sleutel om te voorkomen dat de ziekte zich verspreidt is het verschaffen van veilig water en overbrengen hoe je veilig kunt omgaan met afval. Wij stuurde daarom hun noodhulpteam van water-en-sanitatiespecialisten.

Onze teams in Am Timan zorgen voor genoeg schoon water en chlorineren water. Binnen een bestek van tien weken hebben we een programma opgezet om het stadswatersysteem te chlorineren. Hieronder vallen twee openbare waterdistributienetwerken en 70 waterpunten zoals handpompen, open watertanks en een waterput. In die 10 weken hebben we zo gezorgd voor 10 miljoen liter veilig water.

In totaal hebben wij 885 patiënten behandeld met geelzuchtsymptomen. Een geel verkleurde huid en ogen kunnen erop wijzen dat iemand aan hepatitis E lijdt. Dit kan bevestigd worden met een labtest. 70 patiënten bleken inderdaad hepatitis E te hebben, 64 werden opgenomen. 11 patiënten bezweken, waaronder 4 zwangere vrouwen.

April 2017