'Luisteren kan levens redden’ in Tsjaad

‘In 2015 begon ik aan mijn eerste project voor Artsen zonder Grenzen. Als humanitair medewerker tekende ik getuigenissen op van noden en mensenrechtenschendingen in het zuiden van DR Congo. Alhoewel we er niet zeker van zijn dat woorden altijd levens kunnen redden, weten we wel dat zwijgen dodelijk kan zijn. Dus wanneer we onrecht zien, zal de wereld het weten. We spraken ons uit over geweld tegen burgers en beperkte toegang tot medische zorg, met name voor vrouwen.’

‘Dezelfde noodzaak leidt mij nu, 7 jaar later, naar Tsjaad. Ditmaal in een andere rol. Als projectcoördinator stuur ik het team aan en ben ik verantwoordelijk voor ons project in Sila. Deze provincie grenst aan Darfur, Soedan, en huisvest tienduizenden Soedanese vluchtelingen alsook Tsjadianen. Deze mensen hebben door zowel conflicten als de klimaatcrisis hun huis moeten verlaten. Ook hier zullen wij ons uitspreken over onrecht.’

‘Voordat ik naar Tsjaad vertrek, vertelt een natuurwetenschapper mij dat de woestijn een magisch effect heeft. Hij voorspelt dat de ruimte en leegte van de woestijn mijn zintuigen zullen aanscherpen. "Je zal zien, horen en ruiken met meer bewustzijn en precisie." Vol verwachting begin ik de reis. Bij aankomst in Tsjaad nemen al mijn zintuigen de woestijn waar. Het is heet, smoorheet. Stof kriebelt in mijn keel. Mijn neus begint te bloeden. Ogen prikkelen. En het is stil, écht stil.’

‘Ver weg van de krantenkoppen, voltrekt zich in Tsjaad al decennia een crisis. Bijna nergens anders overlijden moeders en kinderen in zulke hoge aantallen aan te voorkomen ziektes. Onze teams bieden medische zorg op verschillende plekken door het hele land. Elke keer als de situatie verbetert en we een project afronden, zien we de noden snel weer toenemen. Soms zien we zelfs dat de situatie slechter wordt dan voor onze aanwezigheid. Dit komt bijvoorbeeld omdat mensen gedurende onze aanwezigheid gewend raken aan gratis medische zorg. Dit verandert niet alleen bestaande, informele, zorgsystemen: ook het gedrag en het verantwoordelijkheidsgevoel voor de gezondheid van de gemeenschap. Met een team van epidemiologen en antropologen hebben we de afgelopen jaren onderzoek gedaan om te begrijpen hoe we toch een rol kunnen spelen in deze crisis. Die bevindingen verwerken we momenteel in ons pilotproject in Sila.’

‘Alhoewel wij ons ook hier zullen uitspreken over onrecht, proberen we tegelijkertijd wat minder te praten en wat meer te luisteren. De stilte van de woestijn te eren, zou je kunnen zeggen. Welke zorgsystemen zijn er al? Hoe zorgen we ervoor dat we die meer duurzaam versterken in plaats van tijdelijk vervangen? Wat betekent goede gezondheidszorg voor de verschillende gemeenschappen? Hoe denken zij dat wij een waardevolle bijdrage kunnen leveren, wetende dat onze aanwezigheid tijdelijk is? Voor onze teams is dat even schakelen. Minder doen. Meer luisteren. En dan samen bouwen, als gelijke partners.’