Waarom was er zoveel woede richting onze hulpverleners?

Tijdens de aanval waren er meer dan 50 patiënten en 60 medewerkers in het ziekenhuis aanwezig. Iedereen is gevlucht en heeft zich weten te verstoppen in gebouwen in de buurt of het omliggende bos. Gelukkig raakte niemand gewond, maar het was wel een bijzonder angstige gebeurtenis voor iedereen die erbij was. Omdat we niet langer de veiligheid van onze patiënten en onze medewerkers konden garanderen, hebben we de dag na de aanval al onze teams uit Butembo geëvacueerd. Het was een moeilijke beslissing, maar we hadden geen keus.

Na deze aanval zijn we gaan nadenken over de aanpak die gehanteerd werd bij de bestrijding van ebola. Waarom was er zoveel woede richting humanitaire hulpverleners? Ik vroeg het een van onze Congolese medewerkers. Dit is wat ze zei:

‘Mijn man werd gedood bij een bloedig conflict in Beni. Destijds wilde ik zo graag dat er een organisatie zou komen om ons te beschermen. Maar die kwam er niet. Drie van mijn kinderen zijn aan malaria gestorven. Geen enkele internationale organisatie heeft in dit gebied ooit gezorgd voor gezondheidszorg of schoon water. Maar nu is er ebola en ineens zijn er wél hulporganisaties. Omdat Ebola geld oplevert. Als jullie echt om ons geven, vraag ons dan waar onze prioriteiten liggen. Voor mij is dat bijvoorbeeld veiligheid en ervoor zorgen dat mijn kinderen niet sterven aan malaria of diarree. Ebola is niet mijn prioriteit, dat is die van u.’

Ze had gelijk. Bij het begin van de uitbraak in augustus 2018 zijn alle hulporganisaties, onder leiding van de Riposte*, direct in de noodmodus geschoten. Er werd weinig tot geen tijd genomen om contact te leggen met de getroffen gemeenschappen en vertrouwen op te bouwen. Noch werd er bij stilgestaan dat de uitbraak plaastvond onder mensen die de afgelopen jaren ook al een zeer gewelddadig conflict hebben moeten doorstaan. Miljoenen dollars werden in de medische hulpverlening gepompt. En toch bleef het aantal ebolapatiënten stijgen en breidde de ziekte zich steeds meer uit naar nieuwe regio's.

*De Riposte is de ebolabestrijdingsmissie van de Congolese regering in samenwerking met de wereldgezondheidsorganisatie (WHO).

Na de aanval op ons ebolacentrum zijn we beter gaan luisteren naar de behoeften van de bevolking. We zijn begonnen met het bouwen van putten voor schoon drinkwater. En naast ebola konden mensen nu ook bij ons terecht met ziekten als diarree, malaria en longontsteking. Waar ook mensen aan overlijden.

Ook betrokken we de gemeenschap bij de bouw en het design van nieuwe ebolacentra. Alles werd afgestemd op de behoeften van de gemeenschap. En als gevolg voelde zij zich zelf ook meer verantwoordelijk. Mensen weigerden niet langer om te worden geïsoleerd en kwamen uit zichzelf naar de ebolakliniek als ze zich ziek voelden. Hierdoor daalde het aantal ebolabesmettingen binnen de gemeenschap enorm.

Het aantal ebola-gevallen blijft afnemen en hopelijk eindigt de uitbraak binnenkort. Ik zal dat ene telefoontje nooit vergeten. Het is vreselijk om te horen hoe je eigen personeel - die ik als familie beschouw - onder vuur wordt genomen​​. Ik zal ook nooit vergeten hoeveel pijn het deed toen we de mensen moesten achterlaten die onze hulp zo hard nodig hadden. Maar nog het meest herinner ik me de krachtige impact van het veranderen van onze aanpak na de aanval.

Dat betrokkenheid van de gemeenschap essentieel is om een ebola-​​uitbraak te stoppen, leerden we al bij de uitbraak in West-Afrika, in 2014. Maar door de omstandigheden waren we die les vergeten. Ik hoop dat bij een eventuele volgende uitbraak, deze lessen nooit meer worden vergeten.