‘Ik blijf dit werk doen zolang het kan’

‘Als huisarts vroeg ik mij op een gegeven moment af: hoe ga ik verder? Ik volgde het werk van Artsen zonder Grenzen altijd al met belangstelling en wilde daar iets mee. Uiteindelijk heb ik in 2002 de knoop doorgehakt en mijn hart gevolgd. Ik heb mijn praktijk overgedragen en ben voor Artsen zonder Grenzen naar Sierra Leone afgereisd om daar als arts te werken in een van de projecten.’

18 jaar en 16 missies later is de 66-jarige huisarts nog niet klaar. ‘Ik heb de pensioengerechtigde leeftijd al wel bereikt - best confronterend - maar ik heb nooit het gevoel gehad dat ik moest werken tot mijn pensioen. Die leeftijdsgrens telt voor mij eigenlijk niet. Het is altijd mijn keuze geweest om dit werk te doen. Hoe lang ik dit nog wil doen? Op dit moment heb ik de ruimte en vrijheid om het van jaar tot jaar te bekijken.’

Na Sierra Leone werkte Joke voor ons in de Centraal Afrikaanse Republiek (CAR), Oeganda, Burundi, Zuid-Soedan, Ethiopië, Nigeria, Haïti en de Soedanese regio Darfur. Op het moment van schrijven is ze net een paar maanden terug van een missie in DR Congo. ’Ik ben inmiddels vele missies verder, maar je eerste missie heeft altijd een speciale plek in je hart. Je gaat van hoge pieken naar diepe dalen en terug. Voorafgaand aan mijn vertrek naar Sierra Leone was ik wel wat gespannen. Ik dacht: wat heb ik daar nou te zoeken in de tropen als huisarts? Kan ik genoeg bijdragen? Maar eenmaal daar kwam ik er al snel achter dat ik als huisarts met een stethoscoop en een luisterend oor juist heel veel kon betekenen voor de mensen.’

‘Ik zag veel zieke kinderen, maar je hebt geen of weinig middelen om exact vast te stellen wat er scheelt. Je kan bijvoorbeeld geen bloedonderzoek laten doen of een röntgenfoto van de longen laten maken om te bevestigen of iemand longontsteking heeft. Je moet vertrouwen op een mix van je ervaring, medische kennis en kennis van de context. Huisartsen noemen dit ook wel het pluis of niet-pluis gevoel. Intuïtief weet je dat er iets niet goed is met een patiënt, terwijl dit niet direct duidelijk wordt aan de hand van de klachten. Als arts probeer je dan nog beter te luisteren en na te gaan of je niet iets mist. Uiteindelijk maak je een afweging: kunnen we dit nog even aankijken of moeten we nu ingrijpen?’

'In veel van de gebieden waar ik heb gewerkt zijn longontsteking, diarree en malaria veelvoorkomende klachten. Allemaal goed te behandelen met de juiste medicijnen. Dus ondanks het feit dat je weinig middelen tot je beschikking hebt, kan je veel betekenen voor een groot deel van je patiënten. Je werkt samen met een team van zeer gemotiveerde mensen uit verschillende culturen. Dit in combinatie met de uitdagende omgeving maakt dit werk ontzettend boeiend.’

‘In mijn beginjaren werkte ik in kleine ziekenhuizen en bezocht ik met mobiele klinieken afgelegen gebieden. Heel hands-on en ik had veel direct contact met de patiënten. Eerlijk gezegd dacht ik dat ik dit altijd zou blijven doen, maar mijn rol is door de jaren heen wel veranderd.’ De laatste jaren vervult Joke de functie van medisch coördinator in DR Congo. In deze rol is ze verantwoordelijk voor alle medische activiteiten binnen de projecten in het land. ‘Ik dacht, ik ga nooit de coördinatie in. Ik wilde liever in het veld blijven werken, maar uiteindelijk ben ik toch in deze rol gegroeid. Ik draag nu meer bij aan het grotere plaatje en werk minder direct met patiënten. Mijn ervaring in het veld komt in deze functie goed van pas omdat ik een duidelijk beeld kan vormen van de uitdagingen waar onze teams dagelijks voor staan.’

‘Artsen zonder Grenzen werkt alleen met donaties van particulieren en is niet afhankelijk van subsidies of overheden. We maken onze eigen keuzes. Hierdoor was het in DR Congo mogelijk om - naast het bestrijden van een mazelenepidemie en ebola - ons in een vroeg stadium voor te bereiden op een mogelijke uitbraak van COVID-19. Dat is de kracht van Artsen zonder Grenzen: we bepalen zelf waar en hoe we helpen en kunnen direct inspelen op wat er nu nodig is.’

'Iemand zei ooit tegen mij dat werken in het veld een offer is dat je brengt. Daar ben ik het niet mee eens, het is een voorrecht om dit werk te mogen doen. Tijdens mijn eerste missie in Sierra Leone kwam ik erachter dat dit werk, naast huisarts zijn, mijn roeping is. Net zoals ik dat jaren heb gedaan als huisarts in Nederland, heb ik met mijn medisch werk voor Artsen zonder Grenzen een steentje kunnen bijdragen aan het welzijn van mensen. Alleen dan op plekken waar mensen veel minder mogelijkheden hebben dan hier.’