Europese regeringen voeden de Libische handel in menselijk leed

Schokkend is wat in het collectieve bewustzijn van Europa’s burgers en democratisch verkozen leiders zou moeten resoneren. Met oogkleppen op richt Europa haar pijlen op één simpel doel: mensen buitenhouden. En zet zij Europees geld in om boten vanuit Libië tegen te houden. Ditzelfde beleid voedt tegelijk een crimineel systeem van opsluiting en grove mishandeling.

Deze detentie van migranten en vluchtelingen is verrot tot op het bot. We noemen het beest bij de naam: een bloeiende onderneming in ontvoering, marteling en afpersing. Europese regeringen kiezen er vooral voor te zorgen dat mensen Libië niet uitkomen. Onze mening is dat mensen niet terug naar Libië moeten worden gestuurd, of daar vastgehouden moeten worden.

Artsen zonder Grenzen biedt sinds ruim een jaar hulp aan mensen in Libische detentiecentra in Tripoli. Met eigen ogen zien wij het smerige systeem waarin mannen, vrouwen en kinderen lukraak worden opgesloten, uitgebuit, mishandeld en hoe hen eerste levensbehoeften worden ontzegd. Afgelopen week bezocht ik een aantal van deze officiële detentiecentra; en dat is nog maar het topje van de ijsberg.

Mensen worden simpelweg als handelswaar behandeld. Ze worden in donkere, smerige ruimtes gegooid zonder enige lucht van buiten, op elkaar gepropt. Mannen vertelden ons dat ze in groepen gedwongen worden naakt in de buitenplaats rond te rennen tot ze van uitputting instorten. Vrouwen worden verkracht en daarna gedwongen hun familie thuis te bellen om geld te vragen om vrijgelaten te worden. Íedereen die ik heb gezien had tranen in hun ogen, en vroeg keer op keer om eruit te mogen. Hun wanhoop overspoelde mij.

Het dalende aantal mensen dat de Libische kust verlaat wordt door sommigen als een succes bestempeld. De wetenschap wat er écht gaande is in Libië werpt hier een ander licht op: dan zie je op zijn best pure hypocrisie, en op zijn slechtst een cynische medeplichtigheid aan georganiseerde misdaad die mensen tot koopwaar reduceert in de handen van mensensmokkelaars. Deze praktijken zijn vastgelegd dus niet onbekend.

De mensen die in deze Libische horrorsituatie verkeren hebben een uitweg nodig: toegang tot bescherming, asiel en vrijwillige repatriëringsprocedures. Ze hebben een escape nodig naar veiligheid in de vorm van een veilige en legale doorgang. Tot op de dag van vandaag heeft maar een nietig handvol van hen die mogelijkheid gehad.

Dit gruwelijke geweld moet stoppen. Er moet een basaal respect komen voor hun mensenrechten, inclusief toegang tot genoeg voedsel, water en medische zorg. Een aantal regeringen verklaarde dat de omstandigheden van de mensen verbeterd moet worden. Die verbetering is absoluut nog niet in zicht.

In plaats van de ogen te openen voor de vicieuze cirkel waartoe hun eigen beleid leidt verschuilen politici zich achter niet-gestaafde beschuldigingen naar hulporganisaties en personen die mensen in penibele omstandigheden proberen te helpen. Artsen zonder Grenzen werd tijdens haar zoek- en reddingsoperatie op zee beschoten door de Libische kustwacht en wordt herhaaldelijk ervan beschuldigd onder één hoedje met de smokkelaars te spelen. Maar wíe zitten er nu precies met criminelen in het complot? Zij die mensen willen redden of zij die faciliteren dat mensen als een supermarktartikel worden verpakt en verkocht?

En dan is Libië nog maar het recentste en meest extreme voorbeeld van Europees migratiebeleid dat jaren teruggaat met als voornaamste doel mensen uit het zicht te duwen. Ik noem de EU-Turkije deal van 2016, praktijken in Griekenland, Frankrijk, de Balkan en verder, allen onderdeel van de groeiende trend van grensafsluitingen en terugduwen. Zo worden opties voor mensen die veilige en legale wegen om naar Europa te komen afgesloten en worden zij steeds dieper het zwarte woud van smokkelaarsnetwerken ingeduwd. Dezelfde netwerken waarvan Europese leiders keer op keer zeggen dat zij die juist willen ontmantelen.

Wat is volgens ons dan de enige manier om de rechten van de mens te respecteren? Veilige en legale wegen om grenzen over te steken, een einde maken aan de perverse financiële stimulansen waardoor smokkelaars kunnen floreren en tegelijkertijd handhaving van grensbewaking handhaven.

Zeggen dat je niet wist dat dit gebeurt, kan niet. Het bewust uitbuiten van ellende en het afschuwelijke lijden van mensen die in de val zitten voor gewin, moet nú ophouden. Of is criminelen ervoor betalen dat mensen worden verkracht, gemarteld en als slaaf worden verkocht een aanvaardbaar prijskaartje voor Europese regeringen om de stroom een halt toe te roepen?