Elke dag crisis in de DR Congo

De bevolking ziet dan ook weinig van de natuurlijke rijkdom; DR Congo is een van de armste landen ter wereld. Investeringen in infrastructuur worden nauwelijks gedaan en goede gezondheidszorg is schaars. De levensverwachting is logischerwijs laag, rond de 58 jaar. Eén op de tien kinderen haalt het niet eens tot vijf.

Elysée komt uit het plaatsje Ngola, in de oostelijke provincie Zuid-Kivu. De provincies Noord en Zuid-Kivu vormden het epicentrum van de Congolese Burgeroorlog, die begon in 1998 en, ondanks een vredesakkoord in 2003, nog altijd niet gedoofd is. Naar schatting zijn er 120 gewapende groepen actief in het gebied. ‘We moeten vaak vluchten voor gevechten,’ zegt ze. ‘Daarom kunnen we onze velden niet bewerken. Alles wordt verwoest. Voedsel zoeken we in de bossen. Of we zijn afhankelijk van hulp. Voor eten, maar ook voor zeep, dekens, muggennetten en gereedschap. Zelf hebben we niets meer.’

De verhalen van gevluchte families zijn vaak hetzelfde. Keer op keer moeten ze alles achterlaten. Sommigen proberen in de buurt van hun huis te blijven en zoeken onderdak bij andere families, of verschuilen zich in de bossen of moeraslanden. In de hoop terug te kunnen als het weer veilig genoeg is. Dat betekent wel dat ze uit het zicht leven van hulporganisaties, waarvan het merendeel in de steden werkt.

De hulp van Artsen zonder Grenzen in DR Congo kenmerkt zich ook door grote getallen; het is een van onze grootste missies. De nood is dan ook immens. Aan medische zorg, voor ziektes en aandoeningen als malaria, ondervoeding, diarree en aids. Maar ook aan schoon water en fatsoenlijke beschutting voor de vele vluchtelingen. Onze teams werken daarom door het hele land, in 20 van de 26 provincies. En waar mogelijk gaan zij naar de mensen toe: met mobiele klinieken en door in lokale hulpposten te werken.

Op sommige plekken gaan we zelfs verder. ‘In Oost-Congo gaan veel kinderen dood aan hele simpele aandoeningen,’ zegt medisch adviseur en dokter Marit de Wit. ‘Een van de problemen is de afstand. Stel je voor: je kind is ziek, je woont in Delfzijl en de dichtstbijzijnde arts zit in Eindhoven. Maar in Oost-Congo zijn er geen goede wegen en moeten mensen die afstand ook nog eens lopen. Wat als je in plaats daarvan bij je buren kan aankloppen? Dát idee hebben we uitgevoerd. We hebben mensen in dorpen getraind om de drie meest levensbedreigende ziekten en aandoeningen voor kinderen kunnen herkennen en behandelen: malaria, longontsteking en diarree.’ In en rond het plaatsje Kimbi Lulenge bereikten we daarmee in negen maanden 150 duizend kinderen.

De crises in het land zijn complex, wijdverspreid en altijd acuut. We passen de hulp en de werkwijze van onze projecten daarom voortdurend aan, breiden uit, anticiperen op noodsituaties en grijpen in bij ziekte-uitbraken. Zo laaiden de afgelopen jaren gewelddadige conflicten op in de regio’s Kasai en Tanganyika en brak er in september 2017 cholera uit in grote delen van het land. Onze teams kwamen elke keer razendsnel in actie.

Elke dag zien we met eigen ogen wat het voor mensen betekent om te wonen op een plek waar geweld en ziekte het leven beheersen. Wat dat betekent voor hun familie, hun plezier, hun verleden en hun toekomst. Sifa is psychosociaal hulpverlener in de plaats Mweso. Ze heeft zelf jarenlang de rampspoed van aanhoudende oorlog meegemaakt. Inmiddels heeft ze geleerd hoe ze om kan gaan met haar nachtmerries. Ze probeert nu haar patiënten hetzelfde te leren.

‘Zonder geestelijke gezondheid is er geen gezondheid,’ zegt Sifa. ‘Als je lichaam lijdt, lijdt je hoofd mee. En andersom. Ik moest ooit vluchten toen mijn woonplaats werd aangevallen. Ze brandden onze huizen af en schoten in het rond. Vijf familieleden werden vermoord. Sindsdien heb ik nachtmerries. Die kunnen je volledig in beslag nemen. Zo veel, zelfs, dat je er niet eens bij stilstaat om te huilen. Maar juist tranen zijn zo belangrijk om te helpen verwerken. Voor iedereen die een verhaal heeft zoals het mijne.’

Een acute medische en humanitaire noodsituatie. Die al jarenlang duurt en zelden spectaculair is. Veel slachtoffers van ziekte en geweld bezwijken stilletjes, buiten het licht van de schijnwerpers. Voor anderen is het dagelijkse leven een kwestie van overleven. Onze teams staan hen bij, waar mogelijk, zo veel mogelijk.

‘Elke keer als ik een glimlach op iemands gezicht tover, neemt mijn vastberadenheid toe om dit werk te doen,’ zegt Floribert, collega van Sifa in Mweso. ‘Wij zijn hier om te helpen. Daar ben ik trots op. De problemen zijn hier groot. En de impact op de gezondheid van mensen is enorm. Wij kunnen echt wat voor ze doen. Met medische hulp. Maar ook om ze weer te laten zien dat het leven betekenis heeft, voor henzelf en voor anderen. En om te laten zien dat ze niet vergeten zijn.’