'De aanpak van ziekte-uitbraken, daar hebben wij al tientallen jaren ervaring mee'

Voor het eerst stuurde ze een noodsituatie aan vanachter haar laptop aan de keukentafel. ‘Er werden hier ook vrienden en familieleden ziek. Toen realiseerde ik me dat deze ramp echt iedereen raakt. Dat maakt deze noodsituatie zo anders.’ En er is meer dat deze crisis anders maakt. ‘Corona (COVID-19) heeft een grote impact op hoe wij als Artsen zonder Grenzen ons werk doen. De tekorten en extreme prijsstijgingen van beschermingsmiddelen zoals mondmaskers blijven een uitdaging. Daarbij maken EU-beperkingen en lockdowns het zenden van medische benodigdheden en personeel naar onze missies ontzettend lastig.'

‘Gelukkig kunnen we vertrouwen op personeel afkomstig uit de landen waar we werken. En dankzij chartervliegtuigen en urenlang onderhandelen met overheden zijn veel medische teams toch daar gekomen waar ze hard nodig zijn. In alle 70 landen waar wij al hulp boden, staan onze teams klaar om voor coronapatiënten te zorgen en verdere besmetting tegen te gaan. In 49 landen hebben we tot nu toe speciale coronaprojecten opgestart. We verzorgen mensen in speciale behandelcentra, trainen zorgmedewerkers en zetten isolatie-units en noodhospitalen op. En onze mobiele teams trekken rond om voorlichting te geven en medische en psychische zorg te bieden.’

‘Hoewel de omstandigheden nieuw zijn, verschilt onze aanpak niet veel met die van andere ziekte-uitbraken', vertelt Kate. ‘Dat is waar wij als hulporganisatie al tientallen jaren ervaring mee hebben. In DR Congo heerste vorig jaar een enorme mazelenepidemie. Vooral jonge kinderen waren het slachtoffer. En mazelen is nog vele malen besmettelijker dan het coronavirus. We hebben ruim 475.000 kinderen gevaccineerd en 28.000 zieken verzorgd. Daarmee hebben onze teams verdere verspreiding weten te beperken. En laten we ebola niet vergeten. Een dodelijke ziekte waar de mensen in het noordoosten van DR Congo mee te maken kregen. Onze teams behandelden, gehuld in beschermende pakken, honderden zieke mensen. Net als bij corona vormen contactonderzoek en isolatie van patiënten een belangrijk onderdeel van de bestrijding. Al die inspanningen hebben er mede voor gezorgd dat de ebola-uitbraak daar onlangs officieel ten einde is verklaard. Een grote mijlpaal en opluchting voor de mensen daar.’

Zover zijn we met het coronavirus helaas nog niet. Hier zijn de coronamaatregelen misschien versoepeld, maar dit betekent niet dat de pandemie onder controle is. Integendeel. Het epicentrum heeft zich op het moment van schrijven verplaatst naar Noord- en Zuid-Amerika. In Brazilië overlijden elke dag duizenden mensen, waaronder veel zorgpersoneel. Maar ook in het zuiden van Azië grijpt het virus om zich heen. In Pakistan is een ernstig tekort aan artsen en verpleegkundigen. Er is nog niet eens één kliniek op elke 10.000 mensen. In Chaman, een stad net over de grens met Afghanistan, helpt ons team het ziekenhuis op alle fronten. Zo screenen we patiënten, verzorgen een ambulancedienst en leiden personeel op. Ook regelen we de schoonmaak, de elektriciteitsvoorziening en bieden we logistieke ondersteuning. Aan het begin van de uitbraak raakten vijf teamleden besmet. De volledige medische staf van veertig mensen moest in quarantaine. ‘We hebben onze collega’s zo goed mogelijk zelf verzorgd’, vertelt onze Pakistaanse arts Mir. ‘Daardoor wisten we uit eigen ervaring wat de vervolgstappen moesten zijn en welke uitdagingen daarbij kwamen kijken.’

In Jemen leidt de voortdurende oorlog en het ingestorte zorgsysteem in combinatie met het coronavirus tot een humanitaire ramp. Er is een groot gebrek aan medisch personeel en testcapaciteit. Onze teams behandelen coronapatiënten in acht ziekenhuizen en klinieken in het land. De intensive care-afdeling in Sana'a heeft vijftien bedden en is de afgelopen vier weken non-stop vol geweest. Ons team is hier getuige geweest van een hoog aantal sterfgevallen. Ernstig zieke mensen komen pas in een late fase bij het ziekenhuis, waardoor de kans op genezing klein is.

‘Ik ben er trots op dat wij er juist voor die meest kwetsbare mensen zijn’, zegt Kate. ‘Artsen zonder Grenzen wordt volledig gesteund door mensen zoals jij en ik. Daardoor kunnen wij flexibel en onafhankelijk hulpverlenen waar die het hardst nodig is. De komende 12 tot 18 maanden blijven we met het coronavirus te maken hebben. Op zijn minst. Daarom houd ik me bezig met het integreren van de maatregelen rond het virus in onze reguliere hulpprojecten. Want vrouwen blijven bevallen, conflicten zullen voortduren en de piek van het malariaseizoen komt er ook dit jaar weer aan. Wij zorgen ervoor dat mensen veilige en goede zorg blijven krijgen. Want uit ervaring weten we dat de gevolgen voor de reguliere zorg minstens zo verwoestend kunnen zijn als een ziekte zelf. Het is van belang dat we dat gevoel van solidariteit van de afgelopen maanden vasthouden. Samen moeten we voorkomen dat mensen in landen met de slechtste zorgsystemen opnieuw het slachtoffer worden.’

Dit interview met onze medisch coördinator Kate White dateert van enige tijd geleden. Het kan dus zijn dat er inmiddels andere ontwikkelingen hebben plaatsgevonden.