Stop de onmenselijke opsluiting van vluchtelingen en migranten in Libië

Het aantal door de Libische kustwacht op de Middellandse Zee onderschepte en teruggevoerde mensen neemt dramatisch toe. Die kustwacht wordt daarbij gesteund door de Europese Unie. De onderscheppingen vinden bijna iedere dag plaats, ook buiten de Libische territoriale wateren, wat illegaal is. Zeker 11.800 mensen zijn dit jaar volgens de VN teruggestuurd naar Libië. Ze worden daarna opgesloten in ongereguleerde detentiecentra langs de kust.

Mensen die net een traumatische ervaring op zee hebben meegemaakt, horen niet in een schadelijk systeem van willekeurige detentie en uitbuiting’, zegt Karline Kleijer, hoofd van de noodhulpafdeling van Artsen zonder Grenzen. ‘Velen hebben al alarmerende niveaus van geweld en uitbuiting meegemaakt, zowel in Libië als gedurende de vreselijke reis vanuit hun landen van herkomst. Er zijn slachtoffers van seksueel geweld bij, mensenhandel, marteling enzovoort. Onder de kwetsbare mensen zijn kinderen (soms zonder volwassen begeleiding), zwangere vrouwen, ouderen, mensen met geestelijke handicaps of met ernstige chronische ziekten.’

Omdat de mensen niet formeel geregistreerd worden, is het niet mogelijk te volgen wat er met ze gebeurt nadat ze worden opgesloten. De mensen kunnen de onrechtmatigheid van hun detentie of de manier waarop ze behandeld worden op geen enkele manier aanvechten.

Er is wel een optie voor een zogenaamde ‘vrijwillige’ terugkeer. De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de VN-vluchtelingenorganisatie UNHCR hebben programma’s om de mensen terug te laten keren naar hun landen van herkomst. Sinds november vorig jaar zijn zo 15.000 mensen teruggekeerd. Dat is positief voor wie naar huis wil, maar de vraag blijft hoe ‘vrijwillig’ het programma is. Het is namelijk de enige officiële manier om aan de detentiecentra te ontsnappen.

Als resultaat van de toegenomen onderscheppingen op zee zien onze teams in Misrata, Khoms en Tripoli een sterke toename van het aantal vluchtelingen, migranten en asielzoekers die in de al overvolle detentiecentra. Kort geleden bood ons team op één dag medische hulp aan 319 mensen die op zee waren onderschept en naar een centrum in Libië waren gebracht. De meesten van hen waren maandenlang vastgehouden door mensensmokkelaars voordat ze een poging deden de Middellandse Zee over te steken.

In Misrata en Khoms behandelt Artsen zonder Grenzen mensen in detentiecentra die tweedegraads brandwonden, schurft of luchtweginfecties hebben, of te kampen hebben met uitdroging.

De huidige situatie is het resultaat van het Europese beleid om vluchtelingen, migranten en asielzoekers tegen iedere prijs tegen te houden. Een belangrijk deel van die strategie is het uitrusten, trainen en ondersteunen van de Libische kustwacht bij het onderscheppen van en terugsturen naar Libië van mensen. Alleen Libische schepen kunnen dit op een legale manier doen, aangezien Libië niet geldt als een veilig land. Mensen die in internationale wateren worden gered, horen naar een veilige haven te worden gebracht, in lijn met de internationale en maritieme wetgeving.

‘Deze strategie is geen acceptabele oplossing om te voorkomen dat mensen in Europa arriveren’, zegt Karline Kleijer, hoofd van de noodhulpafdeling van Artsen zonder Grenzen. ‘Vluchtelingen, Asielzoekers en migranten die op zee onderschept worden, mogen niet worden teruggestuurd naar Libië, en ook mogen ze daar niet willekeurig vastgehouden worden in onmenselijke omstandigheden.’

Al zo’n twee jaar biedt Artsen zonder Grenzen in Libië medische zorg aan vluchtelingen en migranten in Tripoli, Khoms en Misrata. Zij worden vastgehouden in detentiecentra die formeel vallen onder het agentschap voor de bestrijding van illegale immigratie van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De mensen hebben geen gegarandeerde toegang tot medische zorg. Die wordt verzorgd door hulporganisaties als Artsen zonder Grenzen of door VN-organisaties die ondanks het geweld en de onveiligheid in het land beperkt aanwezig kunnen zijn. Onze artsen zorgen voor opnames in ziekenhuizen bij levensbedreigende situaties. Verder behandelen ze de mensen voor medische problemen die worden veroorzaakt of verergerd door een gebrek aan voldoende zorg in de centra en de onmenselijke omstandigheden daar. Het gaat daarbij onder meer om luchtweginfecties, acute diarree, schurft, en urinewegontstekingen. Veel patiënten hebben zelfmoordgedachten of symptomen van posttraumatische stress. Regelmatig zien onze teams mensen met psychiatrische aandoeningen die verbonden is met of verergerd wordt door de detentie. Deze mensen zouden eigenlijk opgenomen moeten worden.