Bijna 2 jaar ebola-epidemie in DR Congo

Op 1 augustus 2018 riep de Congolese regering een ebola-uitbraak uit in DR Congo. Op 17 juli 2019 riep de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) deze ebola-uitbraak uit tot internationale gezondheidscrisis. De uitbraak is de tweede dodelijkste ebola-epidemie in de wereld ooit. Het virus brak uit in een conflictgebied, wat de bestrijding moeilijk maakte. In Oost-Congo wordt al jaren gevochten en zijn meer dan 100 gewapende groepen actief. Daarnaast is het wantrouwen tegen de autoriteiten groot.

'Op het moment dat we het "42 dagen punt" bereiken, kunnen we officieel zeggen dat deze uitbraak over is. Over wat er in de toekomst gebeurt, ook wat betreft ebola of corona, kan ik niets zeggen. Ik kan niet in de toekomst kijken.'

'Ik heb wel angst gevoeld. Er gingen veel geruchten rond, ook geruchten over aanvallen op ebolabehandelcentra. En een paar van onze centra is ook daadwerkelijk aangevallen en in brand gestoken.

In West-Afrika - bij een eerdere ebola-uitbraak in 2014 - werd er niet heel positief gekeken naar de hulpverleners. Er was veel argwaan en tegenwerking. De uitbraak in DR Congo in 2018 gebeurde ook nog eens in een heel onveilig en slecht toegankelijk gebied, met veel gewapende groepen. Ook hier was argwaan en angst onder de bevolking. Dat maakt het heel erg moeilijk om veilig medische zorg te blijven verlenen.

Het allerbelangrijkste is dan om voorlichting te geven aan mensen die een invloedrijke rol hebben in de samenleving. Dat is een cruciaal onderdeel bij de bestrijding van een epidemie.'

'Zoals ik zojuist aangaf gingen er heel veel geruchten rond. Dat de blanken ebola naar DR Congo hadden gebracht, of dat de regering het had geïmporteerd naar het oosten van DR Congo om er zo voor te zorgen dat de mensen niet konden stemmen bij de volgende verkiezingen. Er gingen zelfs geruchten rond dat als je naar een ebolabehandelcentrum ging, je er nooit meer uit zou komen en je organen na je dood werden verwijderd. De argwaan ging heel ver.

Het is daarbij belangrijk om te begrijpen dat gebedsgenezers, medicijnmannen of sjamanen een hele belangrijke rol spelen binnen de gezondheidszorg in Afrika. Door de vele geruchten kozen veel mensen ervoor om eerst naar hun traditionele heler te gaan, alvorens hulp te zoeken in een van onze ebolabehandelcentra.

Het verschil met de uitbraak in West-Afrika is dat er in DR Congo nu een vaccin is tegen ebola. Dat is heel positief. Er zijn twee soorten medicatie die gebruikt kunnen worden, maar dan moet je er wel op tijd bij zijn. Wat we zagen is dat er zoveel angst en argwaan was dat mensen te laat of helemaal niet naar onze centra kwamen. Je hebt in je medische arsenaal dan een aantal mogelijkheden om mensen te helpen, maar deze kan je niet inzetten doordat mensen te laat of geen hulp zoeken.'

'De ziekte begint vrij mild, met griep. Het grote verschil met bijvoorbeeld corona is dat het percentage van mensen dat aan de ziekte overlijdt hoger is. In Sierra Leone overleed 50% van mensen die besmet raakten met het virus en in DR Congo lag dit percentage zelfs nog hoger. De mensen die overlijden raken in shock en hebben een hoge kans op bloedingen, dus bloeden soms dood. De ziekte kent een heel dramatisch verloop.

Het virus wordt overgedragen via alle lichaamsvloeistoffen en is zeer besmettelijk. Het zit dus in je zweet, bloed, traanvocht en zelfs oorsmeer. Ik herinner me nog dat in Sierra Leone om de 10-20 kilometer een checkpoint was waar je moest uitstappen en je temperatuur werd gecontroleerd. Freetown, de hoofdstad van Sierra Leone is zelfs in periode in quarantaine gegaan of 'lockdown' zoals dat nu heet.'

‘In DR Congo in het ebolabehandelcentrum ben je helemaal ingepakt in plastic en mag je maximaal een uur naar binnen. Het is heel moeilijk om dat gevoel van afstand uit te leggen aan mensen die niet in de gezondheidszorg werken, maar dat was voor mij een grote les geleerd: je collega's zijn in dit soort situaties heel belangrijk. Met hen kan je dit gevoel delen en elkaar ondersteunen.

Daarom moet ik vooral veel denken aan mijn collega's op de intensive care (IC). Hoe gaan zij om met deze moeilijke situatie? Want ook zij hebben te maken met die afstand tot de patiënt die echt voelbaar is.'

'Ik ben gewend om in moeilijke situaties te werken. Met weinig middelen en in gecompliceerde situaties. Ik heb geleerd dat er in alle zwartheid altijd lichtpuntjes zijn. In mijn herinneringen denk ik dan aan de mensen die ebola hebben overleefd en die genezen het centrum verlieten. Dat zijn de lichtpuntjes waar ik me dan aan kan vasthouden. Dat is ook iets waar de mensen die nu geconfronteerd worden met corona (COVID-19) zich aan moeten vasthouden, er gaat ook nog heel veel goed.'

Elke dag behandelen onze teams honderdduizenden patiënten, waaronder voor besmettelijke ziekten als ebola, mazelen, cholera en tuberculose, en voor malaria en luchtwegontstekingen die ook dodelijk kunnen zijn. We binden nu ook de strijd aan tegen corona en leven mee met iedereen die zich inzet tegen deze pandemie.

Artsen zonder Grenzen Nederland heeft een speciaal noodteam samengesteld dat ervaring heeft met de bestrijding van besmettelijke ziektes. Waar we nodig zijn, staan we klaar. Dankzij mensen zoals jij kunnen wij direct in actie komen en de zorg bieden die nodig is. We doen dit. Samen. Draag jij ook bij? Doneer direct en volg onze activiteiten op Instagram en Facebook.