Webinar 19 mei 2020

Dat verschilt per land. We doen alles in overeenstemming met de desbetreffende nationale overheden.

In Europa bieden we coronahulp in onder andere Italië, Spanje, Frankrijk en België. Ons werk hier bestaat voornamelijk uit zorg voor kwetsbare groepen zoals ouderen, daklozen, migranten en vluchtelingen. Daarnaast ondersteunen en adviseren we veel ziekenhuizen op het gebied van infectiepreventie en –bestrijding. We bieden psychosociale ondersteuning aan het medische personeel, geven trainingen en zetten waar nodig noodhospitalen op. Ook bieden we ondersteuning in verzorgingshuizen. De bewoners staan vaak in nauw contact met elkaar en de instellingen hebben meestal geen gespecialiseerde medische apparatuur.

Buiten onze reguliere projecten zijn dit de landen buiten Europa waar we op dit moment actief zijn in de coronabestrijding (door de snelle ontwikkelingen op het gebied van corona kunnen de locaties waar we actief zijn veranderen):

In het Midden-Oosten: Gaza, Westbank, Hebron, Syrië, Jemen, Jordanië, Libanon, Libië, Irak en Iran;

In Azië: Afghanistan, Bangladesh, Cambodja, Filipijnen, Hong Kong, Pakistan en Papoea-Nieuw-Guinea;

In Amerika: Brazilië, El Salvador, Verenigde Staten, Haïti, Honduras en Mexico

In Afrika: Burkina Faso, Democratische Republiek Congo, Ivoorkust, Kameroen, Kenia, Liberia, Mali, Niger, Nigeria, Senegal, Sierra Leone, Soedan, Tanzania, Zuid-Afrika en Zuid-Soedan.

Het leven van honderdduizenden kwetsbare mensen wereldwijd wordt bedreigd door het coronavirus. Het is een ongekende pandemie die zelfs de meest geavanceerde zorgstelsels in de wereld ontregelt. Voorlichting, infectiebeheersing en (het ondersteunen van) medisch personeel zijn relevanter dan ooit: in Nederland, en overal ter wereld. Onze teams hebben ruim 40 jaar ervaring in het bestrijden van ziekte-uitbraken en boden voor de coronacrisis al medische noodhulp in 70 landen. Het coronavirus verspreidt zich ook naar gebieden waar mensen al zwaar getroffen zijn door andere crises, zoals oorlog en andere (besmettelijke) ziekten. En naar gebieden waar medische zorg niet zo vanzelfsprekend is als bij ons. We zitten midden in de grootste noodhulpoperatie ooit. Wij zetten ons in om te zorgen dat zo veel mogelijk mensen overleven. En tegelijkertijd is het belangrijk dat onze reguliere levensreddende activiteiten ook door kunnen blijven gaan.

Als medische organisatie en verantwoordelijke werkgever is het onze prioriteit om ons personeel en de gemeenschap te beschermen en de autoriteiten te ondersteunen bij hun inspanningen om de verspreiding van de ziekte te beperken. De organisatie en het personeel van Artsen zonder Grenzen volgen de voorschriften van het RIVM In onze projecten zorgen we voor beschermende kleding zodat hulpverleners niet ziek worden.

Wij maken ons ernstige zorgen over wat corona teweeg kan brengen in landen waar beperkte medische zorg is, of waar mensen door oorlog en conflict geen toegang hebben tot zorg. Bijvoorbeeld in de vluchtelingenkampen in Bangladesh en Griekenland, in Jemen en in Syrië. Ook zijn we bang dat er onvoldoende beschermende uitrusting beschikbaar is, met name maskers en handschoenen die worden gebruikt voor medische onderzoeken. Dit geldt ook voor de bestrijding van corona binnen Europa.

Voor ons is het belangrijk dat we levensreddende medische zorg kunnen blijven bieden in onze projecten wereldwijd. We doen er dan ook alles aan om onze medische teams zo goed mogelijk voor te bereiden op het omgaan met COVID-19.

De mogelijkheid van het uitbreken van een pandemie is door wetenschappers vaak aangekondigd. De beste oplossing voor epidemieën is vaccinatie, waarmee we mensen kunnen beschermen. Een vaccin kun je echter pas ontwikkelen als je de ziekte begrijpt, net als je een sleutel pas kunt maken als je het slot kent. Wat we in Nederland wel kunnen doen, is zorgen dat we beter voorbereid zijn door het aanleggen van voldoende voorraden en de beschikking hebben over voldoende capaciteit (IC-bedden en medewerkers). De Nederlandse overheid zal zeker evalueren hoe dit is gegaan en daaruit leerpunten halen om toe te passen bij een eventuele tweede golf.

Wij werken in alle landen samen met de autoriteiten en zorgen dat we toestemming krijgen om daar te werken waar wij denken dat de noden het hoogst zijn. Bijvoorbeeld in conflictgebieden waar ‘rebellen’ de baas zijn. Dat gaat soms heel stroef. Maar het meest werken we samen met het ministerie van Gezondheid, om te overleggen over bijvoorbeeld uitbraakstrategieën of de activiteiten die Artsen zonder Grenzen het beste kan doen. Soms vragen we bij het ministerie ook om aandacht voor kwetsbare groepen, zoals vluchtelingen, Tuberculosepatiënten of daklozen.

We kunnen nog steeds onze projecten wereldwijd voortzetten, maar we maken ons zorgen om leveringen van bepaalde belangrijke goederen. Denk aan chirurgische maskers, wattenstaafjes en handschoenen. We lobbyen wereldwijd om hieraan te komen. Ook hebben we te maken met leveringstekorten, doordat het moeilijker wordt om geneesmiddelen te importeren (zoals bijvoorbeeld antibiotica) als gevolg van het verbod op import van goederen uit bepaalde delen van de wereld door COVID-19. Daarnaast wordt het steeds moeilijker voor ons personeel om af te reizen naar onze projecten door de reisrestricties.

Of we de juiste zorg op het juiste moment kunnen leveren, hangt af van de omstandigheden. We zijn gewend om snel te kunnen schakelen en als het nodig is in korte tijd paraat te staan. Met de restricties vanwege corona kunnen we echter niet altijd zo snel handelen als we zouden willen. We hebben te maken met grenzen die gesloten zijn, waardoor het langer kan duren om onze internationale medewerkers en het benodigd materieel op de missie te krijgen, er zijn minder vluchten, etc. We zetten echter alles op alles om onze medische noodhulp op de juiste plek te organiseren. We kunnen gelukkig terugvallen op onze jarenlange ervaring om dit mogelijk te maken.

Het is momenteel niet eenvoudig om onze mensen en materieel op de juiste plek te krijgen. In sommige landen kunnen we patiënten met bepaalde medische aandoeningen op dit moment niet behandelen, omdat we de medische specialist (bijvoorbeeld een chirurg) of de juiste medicatie (bijvoorbeeld malariamedicijnen) niet hebben. Dat is ongelofelijk frustrerend. Artsen zonder Grenzen probeert mensen en materiaal op vliegtuigen die nog gaan, zoals repatriëringsvluchten, te plaatsen of eigen vliegtuigen te huren. We maken ook veel gebruik van de scheepvaart, maar dat duurt lang en ook varen er minder schepen vanwege het virus. Daarnaast lobbyen we in de landen die de grenzen en luchthavens gesloten hebben om toestemming te krijgen om onze mensen en materieel wel binnen te laten en onze vliegtuigen te laten landen.

In de vluchtelingenkampen leven de mensen dicht op elkaar, zijn weinig sanitaire voorzieningen en is vaak onvoldoende water en zeep om de handen te wassen. De omstandigheden zijn uitermate onhygiënisch en veel mensen zijn daardoor extra kwetsbaar. Daar waar besmetting ontstaat, kan het zich snel verspreiden, omdat mensen zich niet aan de standaard maatregelen kunnen houden. Artsen zonder Grenzen maakt zich dan ook grote zorgen over eventuele besmettingen op deze plekken.

Daar waar mogelijk zorgen we voor schoon water, waspunten en toiletten. We geven voorlichting over corona en onderhouden contact met de overheid. Maar we moeten realistisch zijn: het coronavirus heeft in deze onhygiënische situaties praktisch vrij spel.

In de landen waar Artsen zonder Grenzen projecten heeft, komen dodelijke epidemieën vaker voor. Wij weten uit ervaring wat voor impact het kan hebben. We zien dat door de coronaepidemie bij veel mensen de structuur en dagelijkse routine volledig op z’n kop is gezet. Dat kan emoties oproepen, zoals verdriet, verwarring, woede en angst. In Nederland kunnen we vanuit onze ervaring helpen met het verlenen van psychische zorg. In andere landen ondersteunen we in infectiepreventie en –bestrijding. Dit doen we bijvoorbeeld door het geven van voorlichting aan zorgverleners hoe zij goed moeten omgaan met beschermende kleding (zodat zij zichzelf niet per ongeluk besmetten) of het inrichten van isolatieruimten. Dat zijn zeker ervaringen die wij hebben meegenomen uit de ebolabestrijding.

We zien dat het coronavirus in golfbewegingen over de wereld trekt. Daar waar China het eerste land was, volgden andere Aziatische landen en Europa al snel. Vervolgens is het in de Verenigde Staten in alle hevigheid toegeslagen. En op dit moment neemt het aantal besmettingen in Zuid-Amerika en Rusland snel toe. Ook in Afrika worden steeds meer besmettingen geconstateerd.

Het virus is heel grillig en nieuw. We kunnen over het verloop geen voorspellingen doen. Wel bereiden we ons in onze projecten in Afrika zo goed mogelijk voor op de komst van het virus.

Het is echter ontzettend moeilijk de zorg te bieden die nodig is. We hebben in Nederland al gezien dat er een tekort was aan IC-bedden. In onze projectlanden is zo veel minder zorg beschikbaar, dat we bij een grote toename van het aantal besmettingen, zullen moeten kiezen voor de patiënten bij wie we echt een verschil kunnen maken.

Patiënten die in Nederland naar de intensive care zouden gaan, kunnen we in de meeste Afrikaanse landen nauwelijks helpen. We doen ons best hen palliatieve zorg te bieden en te zorgen dat familie hen kan bezoeken. Voor de groep die minder heftig getroffen wordt door het virus kunnen we meer verschil maken. Door te zorgen voor zuurstof, verpleging en antibiotica tegen infecties.

Of een land goed kan omgaan met een epidemie, verschilt per land. Een land als Sierra Leone heeft waardevolle lessen geleerd in ebolacrisis. Bangladesh heeft een goed georganiseerd zorgsysteem. Er zijn ook landen waar door oorlog of conflicten goede zorg nauwelijks mogelijk is. Met COVID-19 hebben we gezien dat wij hier in Nederland al moeite hebben om de epidemie te bestrijden. Veel Afrikaanse landen hebben weliswaar ervaring met epidemieën, maar de gezondheidszorg is vaak niet opgewassen tegen de bestrijding hiervan. Artsen zonder Grenzen ondersteunt daar ook bij de bestrijding van malaria, mazelen en ebola.

We weten niet zeker hoe COVID-19 zich ontwikkelt in Zuid-Soedan. Er zijn weinig faciliteiten en testmogelijkheden in dit land. Daardoor is het niet makkelijk een beeld van de situatie te krijgen. We maken ons er wel zorgen over.

De verspreiding in Afrika lijkt langzamer te gaan, maar wetenschappers blijven volhouden dat het virus ook daar breed verspreid zal worden. Daarop bereidt Artsen zonder Grenzen zich voor.

Wat Afrika anders maakt, is dat het gemiddeld een veel jongere bevolking heeft, waardoor de ziekte een land anders zal raken. In Nigeria bijvoorbeeld is de gemiddelde leeftijd 21 jaar. Tegelijkertijd zijn er in onze projectlanden veel mensen met onderliggende ziekten, zoals aids, tuberculose, mazelen of zijn verzwakt door ondervoeding. We weten van corona dat mensen met een verlaagde weerstand een hoger risico hebben ernstig ziek te worden. En we weten dat kinderen die onlangs mazelen hebben gehad nauwelijks weerstand hebben. Hoe het coronavirus zich precies gaat manifesteren, weten we niet. Maar we zijn dit net als de rest van de wereld aan het leren.

Doordat het coronavirus wereldwijd verspreid is, is de vraag naar materiaal dat nodig is voor het voorkomen of bestrijden van het virus bijzonder groot. De prijzen voor deze goederen zijn dan ook enorm gestegen. Ook om dit materiaal en onze medewerkers op de juiste bestemming te krijgen, moeten we extra investeren. Zo charteren we bijvoorbeeld zelf vliegtuigen als standaard vluchten niet meer gaan. Ook is er een effect op de inkomsten uit fondsenwerving (donaties). We hebben onze fondsenwervende activiteiten waar persoonlijk contact voor nodig is tijdelijk uitgesteld. Denk daarbij aan evenementen en het werven van nieuwe donateurs aan de deur en op straat. Daar zoeken we alternatieven voor zoals het organiseren van webinars. Gelukkig zien we dat de maatregelen versoepeld worden waardoor we langzamerhand activiteiten voorzichtig kunnen opstarten. Tegelijkertijd zien we een grote saamhorigheid en geefbereidheid in Nederland en juist onder de supporters van Artsen zonder Grenzen. Dat zien we terug in de steun en reacties die we ontvangen. De berichten op social media, de financiële steun die we ontvangen voor de Covid-19 inzet en de toename in acties die supporters organiseren, zoals de verkoop van vlaggen.

De Wereldgezondheidsorganisatie, de Europese Unie, Canada en de Bill and Melinda Gates Foundation proberen nauw samen te werken om te komen tot een vaccin. Dat is een mooi initiatief. Het loopt van de ontwikkeling van een vaccin tot aan een eerlijke verspreiding hiervan. Artsen zonder Grenzen zit bij de samenwerking als kritische observator aan tafel. Helaas zijn geen minder rijke landen bij dit overleg betrokken. Wij doen ons best deze zo goed mogelijk te vertegenwoordigen.

Artsen zonder Grenzen strijdt altijd voor een eerlijke verdeling van medicatie. We pleiten onder andere bij Feike Sijbesma, speciaal gezant in de strijd tegen corona, en Sigrid Kaag, minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking, voor juiste wereldwijde verspreiding.

De Wereldgezondheidsorganisatie is een systeem aan het opzetten om te komen tot een eerlijke verdeling van vaccins over de wereld. Het systeem is zelfs al gedeeltelijk operationeel. Maar uiteindelijk zal het succes van dat systeem afhankelijk zijn van de financiële steun van de diverse regeringen en hun akkoord om soms voorrang te verlenen aan kwetsbare landen als dat nodig is.

Helaas zijn er geen natuurlijke middelen bekend om het virus te bestrijden.

Een pandemie als deze is ook voor Artsen zonder Grenzen ongekend. Wij putten onze hoop uit onze 45.000 collega’s, die er wereldwijd voor kiezen dit werk te doen voor hen die in deze crisis zitten. Dat is hartverwarmend om te zien.

Mocht je meer willen weten kijk dan hier of stuur een e-mail naar vragen@artsenzondergrenzen.nl.